🕵️‍♀️ กรรมสิทธิ์ vs. การครอบครองในกฎหมายไทย

มุมมองทางกฎหมายเกี่ยวกับกรณีการจัดการขยะและการยักยอก

1. บทนำ

ในกฎหมายอาญาของไทย มักเกิดความสับสนระหว่าง กรรมสิทธิ์ (ทรัพย์สิน) และ การครอบครอง (การครอบครอง) โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกรณีที่เกี่ยวข้องกับทรัพย์สินที่มอบอำนาจหรือการดูแลทรัพย์สินตามสัญญา ความแตกต่างนี้มีความสำคัญอย่างยิ่งในการพิจารณา ว่าความผิดฐานลักทรัพย์หรือยักยอกทรัพย์ (มาตรา 352 แห่งประมวลกฎหมายอาญา) มีผลบังคับใช้หรือไม่

คำตัดสินของอัยการในคดี “สะอาดมหานคร” ตั้งอยู่บนสมมติฐานที่ผิดพลาดว่า ขยะไม่มีเจ้าของ ดังนั้น บริษัทจึงไม่สามารถตกเป็นเหยื่อของการยักยอกได้ อย่างไรก็ตาม ภายใต้กฎหมายไทย การครอบครองโดยชอบด้วยกฎหมาย ให้สิทธิในการคุ้มครองเทียบเท่ากับสิทธิในการเป็นเจ้าของในบริบททางอาญา

2. คำจำกัดความทางกฎหมาย

แนวคิด	มูลนิธิกฎหมาย	ความหมายในการปฏิบัติ
กรรมสิทธิ์ (อัพเดต)	ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1336	สิทธิโดยสมบูรณ์ในการใช้ ใช้ประโยชน์ และจำหน่ายทรัพย์สิน กรรมสิทธิ์เป็น สิทธิที่แท้จริง (สิทธิในทรัพย์) ที่คงอยู่จนกว่าจะมีการโอนกรรมสิทธิ์ตามกฎหมาย
การครอบครอง (การครอบครอง)	ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1367–1376	การควบคุมหรือการดูแลทรัพย์สินโดยเจตนาที่จะถือเอาว่าเป็นของตนเองหรือในนามของผู้อื่น การครอบครองทรัพย์สินให้ สิทธิคุ้มครอง ทั้งตามกฎหมายแพ่งและกฎหมายอาญา

3. การคุ้มครองทางอาญาของการครอบครอง

ภายใต้ ประมวลกฎหมายอาญาของไทย ทั้งกรรมสิทธิ์และการครอบครองได้รับการคุ้มครอง

• มาตรา 334 (การโจรกรรม) และมาตรา 352 (การยักยอก) รับรู้ถึงสิทธิของ “เจ้าของ หรือผู้ครอบครอง ” อย่างชัดเจน ( มัยหรือผู้ ครอบครอง)

• ดังนั้น แม้ว่าบริษัทจะไม่ได้ “เป็นเจ้าของ” ขยะ แต่บริษัทก็ยังได้รับการคุ้มครองในฐานะ ผู้ครอบครองตามกฎหมาย ภายใต้สัญญาเทศบาล

หลักการนี้ป้องกันไม่ให้พนักงานหรือตัวแทนแสวงหาประโยชน์จากทรัพย์สินที่มอบให้แก่พวกเขาในระหว่างการจ้างงาน

4. คำพิพากษาศาลฎีกา

📚 คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 2373/2542

พนักงานบริษัทขนส่งขายสินค้าที่ได้รับมอบหมายให้ส่งมอบ ศาลตัดสินว่านี่เป็นการ ยักยอก (มาตรา 352) แม้ว่าบริษัทจะไม่ใช่ เจ้าของ สินค้าก็ตาม — บริษัทมี การครอบครองโดยชอบด้วยกฎหมาย

🔹 การสมัคร: บริษัท คลีน มหานคร จำกัด เช่นเดียวกับบริษัทขนส่ง ครอบครองขยะเทศบาลอย่างถูกกฎหมายภายใต้สัญญาบริการ การกระทำของผู้ขับขี่ในการขายขยะรีไซเคิลถือเป็นการ ยักยอกทรัพย์สินภายใต้การครอบครองโดยชอบด้วยกฎหมายของบริษัท

📚 คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 682/2529

ผู้รับเหมาที่นำวัสดุที่เป็นของลูกค้าไปขายมีความผิดฐาน ยักยอกทรัพย์สิน เนื่องจากทรัพย์สินดังกล่าวได้รับความไว้วางใจให้ดูแลตามสัญญา ศาลเน้นย้ำว่า การดูแลตามกฎหมาย = การครอบครองที่ได้รับการคุ้มครองทางอาญา

🔹 การประยุกต์ใช้: ขยะรีไซเคิลที่โหลดขึ้นรถบรรทุกของบริษัทจะอยู่ภายใต้ การดูแล ของบริษัท การขายโดยพนักงานเพื่อแสวงหาผลประโยชน์ส่วนตัวถือเป็นการละเมิดประมวลกฎหมายอาญาโดยตรง

📚 คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 3176/2543

พนักงานเก็บขยะที่ขายขยะที่เก็บรวบรวมไว้ถูกตัดสินว่ามีความผิดฐานยักยอก ศาลให้เหตุผลว่า “แม้ว่าขยะจะถูกละทิ้งโดยเจ้าของ แต่เมื่อผู้เก็บขยะได้ครอบครองโดยชอบด้วยกฎหมายแล้ว ขยะนั้นจะกลายเป็นทรัพย์สินที่ได้รับมอบหมายจนกว่าจะกำจัดทิ้ง”

🔹 การประยุกต์ใช้: กรณีตัวอย่างนี้แทบจะเหมือนกับกรณี Clean Mahanakorn เลย โดยหักล้างข้อกล่าวอ้างของอัยการที่ว่า “ขยะไม่มีเจ้าของ”

5. การเปรียบเทียบเชิงวิเคราะห์

องค์ประกอบทางกฎหมาย	การตีความของอัยการ	ความเข้าใจทางกฎหมายที่ถูกต้อง
การเป็นเจ้าของขยะ	ขยะไม่มีเจ้าของ → ไม่สามารถถูกขโมยได้	เมื่อรวบรวมภายใต้สัญญาเทศบาลแล้ว ขยะจะ ถูกโอนเป็นทรัพย์สิน ภายใต้การครอบครองโดยชอบด้วยกฎหมาย
สถานะของบริษัท	เพียงแต่เป็นผู้รับเหมาที่ได้รับเงิน	ผู้ครอบครองโดยชอบด้วยกฎหมาย ซึ่งมีหน้าที่รับผิดชอบในการดูแลและกำจัดขยะทั้งหมดที่เก็บรวบรวม
องค์ประกอบทางอาญา	ไม่มี “เหยื่อ” ที่จะพิสูจน์การยักยอกทรัพย์	บริษัทเป็น เหยื่อ ในฐานะผู้ครอบครองภายใต้กฎหมาย
การกระทำของพนักงาน	การขายส่วนบุคคลของสิ่งของที่ไม่มีเจ้าของ	ยักยอกทรัพย์สินที่นายจ้างครอบครองโดยชอบด้วยกฎหมาย (มาตรา 352)

6. บทสรุป

คำสั่งไม่ดำเนินคดีของอัยการสะท้อนให้เห็นถึง การตีความ “การครอบครอง” ที่ผิดขั้นพื้นฐานภายใต้กฎหมายไทย แม้ว่า บริษัท คลีนมหานคร อาจไม่ถือกรรมสิทธิ์ ( นกแก้ว ) เหนือขยะเทศบาล แต่ก็ถือครอง การครอบครองโดยชอบด้วยกฎหมาย ( การกล่าวหาโดยชอบด้วยกฎหมาย ) ซึ่งประมวลกฎหมายอาญาให้ความคุ้มครองอย่างชัดเจน

ดังนั้น พนักงานหรือตัวแทนที่ขายวัสดุรีไซเคิลเพื่อประโยชน์ส่วนตัวจะถือว่ามีความ ผิดฐานยักยอกทรัพย์สินที่มอบไว้ให้ ซึ่งเป็นความผิดทางอาญาตาม มาตรา 352 แห่งประมวลกฎหมายอาญา ตามที่ศาลฎีกาของไทยได้วินิจฉัยไว้